Քիմիա

1. Բնութագրեք  հետևյալ  ոչ մետաղը (ածխածին, թթվածին,  ջրածին,  ազոտ,  ֆոսֆոր, ծծումբ, սիլիցիում,  քլոր)   ըստ  հետևյալ սխեմայի.

ա) քիմիական նշանը (O)                                

բ) հարաբերական ատոմային զանգվածը.15,999416                                                                        

դ) դիրքը պարբերական համակարգում.այսինքն ո՞ր պարբերության և ո՞ր խմբի տարր է 

երկրորդ պարբերության Vl խմբի գլխավոր ենթախմբում:

 դ) ատոմի կառուցվածքը`(միջուկի լիցքը +8 միջուկում պրոտոների թիվը. ..էլեկտրոնների թիվը 2 — 8 էներգետիկ մակարդակների թիվը ), էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը՝ էլեկտրոնների  բախշումը ըստ  էներգետիկ  մակարդակների

դ) վալենտականությունը և օքսիդացման աստիճանը միացություններում.գրեք օրինակներ.. .

ե)  գրեք.  ոչ մետաղի    առաջացրած պարզ    և  բարդ  նյութերի  բանաձևերը…և  որոշեք նրանց հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը ` Mr  և մոլային զանգվածը`M գ/ մոլ …

կենսական տարրեր

քիմիա «Ջրի ֆիզիկական, քիմիական և օրգանոլեպտիկ հատկությունները

Առաջադրանք 1. Որոնք  են  ջրի  ֆիզիկական հատկությունները, թվարկեք….

Ջրի ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրություններն սկսվել են դեռևս նրա քիմիական բաղադրության հաստատումից առաջ։ Ջուրը օժտված է յուրահատուկ կառուցվածքով և ոչ պակաս յուրահատուկ հատկություններով։Ջուրը, ի տարբերություն մյուս նյութերի, չի ենթարկվում ֆիզիկայի և քիմիայի մի շարք օրենքների։ Այն օժտված է, այսպես կոչված, անոմալ հատկություններով՝

2.Ջրի անոմալ առանձնահատկություններից  են  եռման (+100°C)և պնդացման (վերածվում է սառույցի) (0°C) ջերմաստիճանները:

3. Ջուրն օժտված է  բարձր ջերմունակությամբ: Կլանելով հսկայական քանակությամբ ջերմություն՝ ջուրը համարյա չի տաքանում։
   4. Ջուրը սառույցի փոխարկվելիս տեղի է ունենում խտության թռիչքաձև փոքրացում, այն դեպքում, երբ մյուս նյութերի բյուրեղացման պրոցեսն ուղեկցվում է խտության մեծացմամբ։Նման անոմալիան բացառիկ նշանակություն ունի Երկրի վրա կյանքի գոյության համար։
      Եթե սառույցի փոխարկվելիս ջրի խտությունը մեծանար, ապա սառույցը ծանր կլիներ ջրից և կիջներ դեպի հատակը, ձմռանը ջրամբարները կսառչեին մինչև հատակը, ինչը կհանգեցներ ջրաշխարհի բոլոր կենդանի արարածների ոչնչացմանը։ Բարեբախտաբար ջուրը ամենամեծ խտությունն ունի +4°C- ում (1գ/ սմ³, կամ 1000 կգ/ մ³):Առաջադրանք 2. Որոնք  են  ջրի քիմիական  հատկությունները, գրեք  ջրի  փոխազդեցությունը  պարզ  և  բարդ  նյութերի  հետ…. 1.Ջուրը ամֆոտեր միացություն է, ունի դիսոցման շատ փոքր աստիճան (10⁻⁹) H₂Օ⇌H⁺+ OH^– կամ HՕH+HOH⇌H₃Օ⁺+ OH^– 2.Փոխազդում է մետաղների  հետ.
   • ակտիվ մետաղներ (նատրիում, կալցիում) ՝2Na+2H₂O=2NaOH+H₂↑ Ca+2H₂O=Ca(OH)₂+H₂↑
   • պակաս ակտիվ (ցինկ,երկաթ)՝Zn+H₂O=ZnO+H₂↑ 3Fe+4H₂O=Fe₃O₄+4H₂↑ պասիվ մետաղների հետ ջուրը չի փոխազդում։ 3.Փոխազդում է ակտիվ մետաղների օքսիդների հետ. K₂O+H₂O=2KOH BaO+H₂O=Ba(OH)₂ 4.Փոխազդում է թթվային օքսիդների հետ (բացի SiO₂) SO₃+H₂O=H₂SO₄ P₂O₅+3H₂O=2H₃PO₄ 5.Հաստատուն հոսանքի ազդեցությամբ քայքայվում է. 6.Ուժեղ տաքացնելիս փոխազդում է ոչմետաղների հետ. C+H₂O=CO+H₂ (ջրագազ) 7.Որոշ աղեր ջրային միջավայրում հիդրոլիզվում են. Na₂CO₃+2H₂O=2NaOH+H₂CO₃ MgS+2H₂O=Mg(OH)₂+H₂S Սենյակային ջերմաստիճանում ջուրը փոխազդում է ալկալիական և հողալկալիականմետաղներիհետ:Օրինակ` ա)  կալիումի և ջրի փոխազդեցությունը 2K+2H₂O=2KOH+H₂↑
4. բ) կալցիումի և ջրի փոխազդեցությունը Ca+2H₂O=Ca(OH)₂+H₂↑
5. Բարձր ջերմաստիճանում ջուրը փոխազդում է պակաս ակտիվ մետաղների հետ: Օրինակ՝ ա) ցինկի և ջրի փոխազդեցությունը Zn+H₂O−→−t°ZnO+H₂↑
6. բ) շիկացած երկաթի և ջրի փոխազդեցությունը 3Fe+4H₂O−→−t°Fe₃O₄+4H₂↑ Առաջադրանք 3. Որոնք  են  ջրի  օրգանոլեպտիկ  հատկությունները, թվարկեք…,որն  է  համարվում  մաքուր  խմելու  ջուր… Ջրի օրգանոլեպտիկ հատկություններն են գույնը, համը, հոտը։ Ջուրը դառնահամ են դարձնում Ca և Mg աղերը, քաղցրահամ են դարձնում K և Na աղերը։ Ջուրը համարվում է խմելու, եթե գույնը թափանցիկ է, հոտ չի գալիս, 100 մանրէից ավելի չպետք է պարունակի և պետք է լինի քաղցրահամ։ Առաջադրանք 4.  Ջրի  փոխազդեցությունը  ակտիվ  մետաղներից` նատրիումի  հետ, գրեք  ընթացող  ռեակցիայի  հավասարումը…. Ջուրը քայքայում են ալկալիական և հողալկալիական մետաղները։ Ալկալիական մետաղներն են`Li,  Na, K, Rb, Cs, Fr։ Հողալկալիկան մետաղներն են՝ Ca,Sr,Ba։ Թասի մեջ լցնենք ջուր, վրան ավելացնենք մի քանի կաթիլ ֆենոլֆտալեին: Բռնիչով նավթից հանենք նատրիումի փոքրիկ  կտոր, չորացնենք ֆիլտրի թղթի միջոցով և զգուշությամբ գցենք ջրի մեջ:Լուծույթը ստանում  է  մորու գույն: 2Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂

Անհատական հետազոտական աշխատանք հեազոտական տարեր <>

Մասնակիցներ՝ ավագ դպրոց-վարժարանի  սովորողներ

Ուղղորդող   հարցերը`

• Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը

Կենսական տարրեր են կոչվում այն քիմիակն տարի ատոմները որոնք առաջացնում են, բարդ օրգանական նյութերը՛ սպիտակուցներ,վիտամիներ, լիպիդներ,նուկլեինաթթուներ, ածխաջրեր և այլն, որոնք ապահովում են կենդանի օրգանիզմի։ կենսական տարրեը կան մակրո տարրեր — մեծ քանակությամբ, ածխածին (C) ջրածծին (H),թթվածին (O),ազոտ(N),ֆոսֆոր,(P),ծծումբ(S)։
միկրո տարրեր — քիչ քանակությամբ, երկաթ(FE),նատրիում(NA),քլոր,(CL),յոդ(I),սիլիցիում,մագնեզիում,ալիումին,ցինկ

• Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը
• Ինչու՞  են  գիտնականներն ասում. «Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն  է»
• Որո՞նք են սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի, նուկլեինաթթուների գործառույթները կենդանի օրգանիզմում
• Ինչպիսի՞  օրգանական և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում:

1.Թթվածնի տարածվածությունը երկրագնդի վրա:
Թթվածինը ամենատարածված տարրն է ամբողջ երկրագնդի վրա։ Թթվածինը ոչ միայն մեզ շրջապատող օդի մեջ է այլև շատ տեղերում։ Տոկոսային հարաբերությամբ այն կազմում է երկրագնդի 50%: Իսկ օդում 25%:

2.Թթվածնի ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները 

Ֆիզիկական հատկություններ՝

• սովորական պայմաններում գազ է
• հոտ չունի
• անգույն է
• համ չունի
• եռում է -1830 °C ջերմաստիճանում
• գոլորշիանում է -2190 °C ջերմաստիճանում
• հեղուկ և պինդ վիճակում երկնագույն է
• հեղուկ վիճակում դեպի մագնիսն է ձգվում
• հեղուկանում է -183 °C ջերմաստիճանում
• պնդանում է -219 °C ջերմաստիճանում
  Քիմիական հատկություները
• O2+2H2=2H2O
• O2+C=CO2
• O2+2C=2CO
• O2+S=SO2
• 3D2+4P=2P2O3

 3.-Թթվածնի կիրառումը

ոմենային վառարանում թուջի ստացման գործընթացն արագացնելու նպատակով հաճախ թթվածնով հարստացված օդ է կիրառվում։ Մաքուր թթվածնում այրումն ընթանում է մոտ հինգ անգամ արագ, քան օդում։ Մեծ քանակությամբ թթվածին է օգտագործվում նաև պողպատահալման գործընթացում։

4․քսիդավերականգնման ռեակցիաներ

Մագնեզիումի այրման ռեակցիայի հավասարումը թթվածնում հետևյալն է.2Mg+O2=2MgOեթանի այրման ռեակցիայում վերականգնիչ տարրը տրամաադրել է 8 էլեկտրոն.C4−−8e→C4+,շ

1.Թթվածնի ամենակարևոր հատկությունների  մասին (շնչառություն, այրում)

• Պայթեցումների իրականացում (օգտագործվում է հեղուկ թթվածին),
• Շնչառության ապահովում (տիեզերանավերում, ինքնաթիռներում, սուզանավերում, բժշկության մեջ),
• Բազմաթիվ քիմիական ռեակցիաների իրագործում,
• Ազոտական ու ծծմբական թթուների, պարարտանյութերի և այլ նյութերի արտադրում,
• Հրթիռային շարժիչների գործարկում (այստեղ ևս օգտագործվում է հեղուկ թթվածին),
• Վառելանյութերի այրում (օգտագործվում է հատկապես մեծ քանակություններով թթվածին)։

2.Ի՞նչ է մթնոլորտը, շերտերը

3.Թունավոր նյութերը օդում

Օզոն — O₃

Մեթան — CH₄

4.Օզոն, օզոնային շերտ, օզոնային ճեղքերի վտանգավորությունը և առաջացման պատճառները:

Օզոնային շերտը բացառիկ դեր ունի Երկրի վրա կյանքի գոյության համար։ Այն կլանում է Արեգակից դեպի Երկիրն եկող ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների զգալի մասը և մարդկանց, կենդանիների ու բույսերի վահանի պես պաշտպանում է ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման բացասական ազդեցությունից։ Եթե օզոնը չկլանի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները, ապա վերջինիս կհասներ Երկրի մակերևույթ այսպիսի ինտենսիվությամբ, որը մարդկանց և կենդանիներին մոտ կարող է առաջանալ մաշկի քաղցկեղի, աչքի կատարկտի վտանգ, թուլացնել իմունային համակարգը։ Ուլտրամանուշակագույն վտանգավոր ճառագայթումը  մեծ վնաս կարող է պառճառել թե՛ ցամաքային բուսական աշխարհին, թե՛ միաբջիջ օրգանիզմներին և ջրաշխարհին։

Անցած դարի 80-ական թվականներին գիդնականները հաստատեցին օզոնային շերտի քայքայումը Անտարկտիդային վրա, որը կոչվում է <<օզոնային խոռոչ>>։ Հետագա ուսումնասիրություններն ապացուցեցին, որ այդպիսի  խոռոչները առաջանում են ամենուրեք։ Հաստատվեց նաև, որ օզոնային շերտը քայքայվում է մարդու գործնեության արդյունքում․ մարդու կողմից ստեղծված որոշ քիմիական նյութեր քայքայոմ են օզոնային շերտը։
Պարզ դարձավ, որ իրադրությունը լուրջ է, սակայն ոչ անհուսալի։ Գիդնակաները ապացուցեցին նաև, որ եթե վերացվեն օզոնաքայքայիչ նյութերի արտանետումները մթնոլորտ, ապա օզոնային շերտը 50-60 տարվա ընթացքումն կվերականգնվի։

Քիմիա Ինքնաստուգւում

I․ Ապակե շիշը թղթով կամ մետաքսով շփելիս էլեկտրականանում է․

1․ Դրական լիցքով

II. Մորթով շփված էբոնիտե ձողի կողմից ձգվում են այն մարմինները, որոնք լիցքավորված են․

2․ Բացասական լիցքով

III. Ա լիցքավորված ձողին մոտեցնում են լիցքավորված Բ ձողը։ Այդ դեպքում Ա ձողը շարժվում է նկարում սլաքով ցույց տրված ուղղությամբ։ Ի՞նչ կարելի է ասել այդ ձողի վրա եղած լիցքերի նշանների մասին․

2․ նույնանուն լիցքեր

IV. Ի՞նչ լիցք ունի մեծ գունդը։

2․ Բացասական

V. Լիցքավորված մարմինները կփոխազդե՞ն տիեզերական տարածության մեջ, որտեղ օդ չկա․

2․ Չեն փոխազդի

VI. Մետաքսե թելից կախված գնդիկին մոտեցվում է դրական լիցքավորված ձող, և գնդիկը ձգվում է դեպի ձողը։ Լիցքավորվա՞ծ է գնդիկը։

2․ Դրական լիցքով

VII. Լիցքավորված մարմնի մոտ դաշտի ազդեցությունը ․․․․․, նրանից հեռանալիս դաշտը․․․․

2․ ուժեղ է․․․․․թուլանում է

Նկար 33-ում պատկերված են տարբեր քիմիական տարրերի ատմներ։ Ո՞ր համարով է նշված ․․․․ ատոմը․

Հելիում—1

Թթվածին—2

Լիթիում—3

IV. Ինչո՞վ են իրարից տարբերվում տարբեր քիմիական տարրերի ատոմները․

2․ միջուկում պրոտոնների թվով

V. Էլեկտրականապես չեզոք ատոմի միջուկի լիցքը․․․էլեկտրոնների լիցքից(լիցքին)․

3․ Հավասար է

VI. Ատոմը չեզոք է այն ժամանակ, երբ պրոտոնների թիվը․

3․ հավասար է էլեկրժտրոնների թվին։

VII. Ատոմը կոչվում է դրական իոն, այն դեպքում, եթե նրա մեջ պրոտոնների թիվը․

2․ Փոքր է էլեկտրոնների թվից

Դասարանական աշխանտանք․ Նյութերի որակական և քանակական բաղադրություն