ինքնաստուգւում

1. Մեխանիկական տատանումների ինչ օրինակներ գիտեք:
   Սրտի բաբախում,ձայնալարերի թրթռում,թիթեռնիկի թևերի թափահարում,կարի մեքենայի ասեղի վեր ու վար շարժումը և այլն…
2.  Ինչն է բնորոշ բոլոր տատանողական շարժումներին:
   Դրանք կատարվում են հերթականորեն՝հակադիր ուղղություններով,և նրանց բնորոշ է կրկնելիությունը՝հավասար ժամանակներից հետո նույնությամբ կրկնվում են:
3. Որ տատանումներն են անվանում պարբերական:
   Հավասար ժամանակ հետո նույնությամբ կրկնվող տատանումները կոչվում են պարբերական:
4. Որ ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն:
   Այն ամենափոքր ժամանակամիջոցը,որից հետո տատանումները կրկնվում են,կոչվում է տատանումների պարբերություն:
5. Ինչ միավորներով է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը:
   Տատանումների պարբերությունը մեկ լրիվ տատանման տևողությունն է և արտահայտվում է ժամանակի միավորներով՝վայրկյան(վ),Րոպե(ր) և այլն…
6. Ինչ է տատանումների լայնույթը: Ինչ միավորներվ է այն արտահայտվում:
   Տատանվող մարմնի առավելագույն շեղումը հավասարակշռության դիրքից կոչվում է տատանումների լայնույթ:Այն արտահայտում է երկարության միավորներով՝մետր,սանտիմետր և այլն…
7. Ինչ է տատանումների հաճախությունը: Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում
   Տատանումների հաճախություն է կոչվում մեկ վայրկյանում տատանումների թիվը:Հաճախությունն արտահայտվում է հերցով(Հց)`ի պատիվ գերմանացի ֆիզիկոս Հայնրիխ Հերցի:
   Որ հաճախությունն է կոչվում 1 Հց:
   Երբ յուրաքանչյուր վայրկյանում տատանվող մարմինը կատարում է 1 տատանում՝1Հց=1վ (-1):
8. Քանի  Հց է 1 կՀց-ը, 1 ՄՀց-ը, 1 ԳՀց-ը:
   1ԿՀց-10³Հց
   1ՄՀց-10⁶Հց
   1ԳՀց-10⁹Հց
9. Ինչպես են որոշում տատանումների պարբերությունը և հաճախությունը:
   Տատանումների պարբերությունը(T)որոշելու համար չափում են tժամանակը,որի ընթացքում կատարվել է մի քանի տատանում,և այն բաժանում կատարած տատանումների թվին:
   T=t/N
   Տատանումների հաճախությունը ν(նյու) որոշելու համար t ժամանակում կատարված տատանումների թիվը բաժանում են ժամանակին՝ν=N/t

11.Որոնք են տատանումների մարման պատճառները:
Տատանումի մարման պատճառը դիմադրության ուժերի առկայությունն է:

12. Ինչ պայմաններում ճոճանակի տատանումները կլինեն չմարող:
    Դիմադրության ուժի բացակայության դեպքում տատանումները չեն մարի:

13.Ինչու են ճոճանակը անվանում տատանողական համակարգ:
Ճոճանակը ոչ միայն թելն է և նրանից կախված գնադակը այլ նաև Երկիրը:

14. Ինչ է մաթեմատիկական ճոճանակը:
    Եթե թելը շատ թեթև է գնդիկից և երկարությունը շատ մեծ է գնդիկի տրամագծից,համակարգն անվանում են մաթեմատիկական ճոճանակ:
15. Ինչ է զսպզնզկավոր ճոճանակը:
    Դա զսպանակ է որի մի ծայրն ամրացված է անշարժ,իսկ մյուս ծայրից կախված է բեռ:

16.Որ տատանումներն են անվանում ազատ: Բերել օրինակներ:
Հավասարակշռության վիճակից դուրս բերված գնդիկը տատանվում է ինքնուրույն՝այսինքն շեղման հետևանքով համակարգում առաջացող ուժերի ազդեցությամբ: 

17.Որ տատանումներն են կոչվում սեփական:
Տատանողական համակարգում գործող ուժերի ազդեցությամբ ծագող տատանումները,երբ համակարգի վրա այլ ուժեր չեն ազդում,կոչվում են սեփական տատանումներ,իսկ այդ տատանումների հաճախությունը՝սեփական հաճաղություն:

18.Որ տատանումներն են կոչվում հարկադրական: Բերել օրինակներ:
Այն տատանումները որոնք առաջանում են այնպիսի ուժերի ազդեցության տակ որոնք փոփոխվում են որոշակի պարբերությամբ,կոչվում են հարկադրական:Կարի մեքենայի ասեղի վեր ու վար շարժումը,անհատ ճանապարհով շարժվող մեքենայի ցնցումները հարկադրական տատանման օրինակ են:

19. Որքան է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի լրիվ մեխանիկական    էներգիան:
    Կինետիկ և պոտենցիալ եներգիաների գումարը

20.Էներգիայի ինչ փոխակերպումներ են  տեղի ունենում ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ:
Կինետիկի և պոտենցիալի միմյանց անցում:

 

լրացուցիչ աշխատանք

61.v=20սմ/վ
m-500գ
E-?

E=mv²/2=0,5*0,04/2=0,01
Պատ`.0,01Ջ
62.
v=900մ/վ
m=20գ
E-?
E=mv²/2=0.02*810000/2=8100
Պատ՝.8100Ջ
63
v1=800մ/վ
m1=9գՊ
v2=20մ/վ
m2=4կգ
E=?
E1=mv²/2=2880
E2=mv²/2=800
Պատ՝.E1>E2
64.
v=10մ/վ
E=2,5կՋ
m=?
m=2E/v²=50կգ
Պատ՝.50կգ
65.Այո,եթե արագությունները համապատասխան անգամ տարբերվեն:
66.
v1=2*v2
m2=2*m1
E1/E2=?
E1/E2=(m1v1²/2)/m2v2²/2
Պատ`.2
67
m=3կգ
h=5մ
E=?
E=mgh=3*5*9.8=147Ջ
68

69
E=mgh Քանի որ նյութերը գտնվում են նույն բարձրության վրա,ապա պոտենցիալ էներգիան կախված է զանգվածից:Այս դեպքում նույն ծավալների պայմաններում մեծ խտությամբ մարմնի պոտենցիալ էներգիան,այս դեպքում՝ կապարի:
70.
Երբ զանգվածները միմյանցից տարբերվեն բարձրությունների տարբերությանը համապատասխան:
71.
E=mgh
E=48*9,8*10=4704Ջ
72.
h1=1.6մ
m=350գ
h2=1,9մ
E=?
E1=mgh2=6,517Ջ
E2=mg(h2-h1)=0,35*9.8*0,3=1,029Ջ

Նյութի խտություն։ Մարմնի զանգվածի և ծավալի հաշվումը

Մարմինները պատրաստվում են տարբեր նյութերից: Նկարում պատկերված են՝ ա) նույն ծավալն ունեցող մարմիններ, որոնք ունեն տարբեր զանգվածներ և բ) տարբեր ծավալ ունեցող մարմիններ, որոնց զանգվածները հավասար են:

Այս դեպքերին կարող ենք ավելացնել ևս մեկը՝ միևնույն նյութից պատրաստված մարմիններից ավելի մեծ զանգված ունի այն մարմինը, որի ծավալը մեծ է:

Այս ամենը կարելի բացատրել, ծանոթանալով նյութի կարևոր բնութագրերից մեկի՝ խտության հետ:

Մարմնի զանգվածի և ծավալի հարաբերությունը կոչվում է նյութի խտություն:

Այսինքն,   խտություն=զանգվածծավալ

Կիրառենք ընդունված նշանակումները. m`զանգված, V` ծավալ, ρ` խտություն,

կստանանք.  ρ=mV

Ուշադրություն

Այստեղից երևում է, որ նյութի խտությունը  թվապես հավասար է միավոր ծավալով նյութի զանգվածին:

Խտության միավոր 

Միավորների ՄՀ-ում զանգվածի միավորը 1 կգ-ն է, իսկ ծավալինը` 1 մ3-ը, ուստի նյութի խտության միավորը կլինի 1 կգմ3:

Գործնականում խտությունը հաճախ արտահայտում են նաև 1 գսմ3-ով: Հաշվի առնելով, որ 1 գ = 0,001 կգ, 1սմ3 = 0,000001մ3, կստանանք, որ 1կգմ3 = 0,001գսմ3:

Բնության մեջ գոյություն ունեցող գրեթե բոլոր նյութերի խտությունները որոշված են, և կազմված են համապատասխան աղյուսակներ:

Օրինակ

Օրինակ, աղյուսակում պղնձի խտության համար նշված է, որ նրա խտությունը  8 900 կգմ3 է, կամ 8,9 գսմ3 է: Դա նշանակում է, որ 1 մ3 պղնձի զանգվածը 8900 կգ է, կամ 1 սմ3 պղնձի զանգվածը 8,9 գ է:

Ջրի խտությունը  1000 կգմ3 նշանակում է, որ 1 մ3 ջրի զանգվածը 1000 կգ է:

Նյութի խտությունը կախված է ջերմաստիճանից, քանի որ ջերմաստիճանի փոփոխության հետ փոխվում է նյութը կազմող մասնիկների միջև եղած հեռավորությունը: Սովորաբար, երբ ջերմաստիճանը մեծանում է, նյութի խտությունը փոքրանում է:

Դա է պատճառը, որ խտությունների աղյուսակների վերնագրում նշվում է, թե որ ջերմաստիճանի դեպքում են կատարվել հաշվարկները:

ֆիզիկա

Դաս 3,4

Հավասարաչափ արագացող շարժման արագացման որոշումը

Դասարանում քննարկվող հարցեր.

1.Որ անհավասարաչափ շարժումն է կոչվում հավասարաչափ արագացող:

աճող արագությամբ հավասարաչափ փոփոխական շարժումներ, որոնց անվանում են հավասարաչափ արագացող

2.Որ ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում հավասարաչափ արագացող շարժման արագացում:

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է կամայական ժամանակամիջոցում արագության կրած փոփոխության և այդ ժամանակամիջոցի հարաբերությանը, կոչվում է հավասարաչափ արագացող շարժման արագացում:  

3.Ինչ է ցույց տալիս արագացումը: Որն է արագացման միավորը, և ինչպես է այն սահմանվում: Գրել բանաձևը:

արագացման միավորը 1 մ/վ2-ն է: Դա այն մարմնի արագացումն է, որի արագությունը յուրաքանչյուր վայրկյանում փոխվում է 1 մ/վ -ով։

4.Հավասարաչափ շարժման ճանապարհի և արագության բանաձևը

Հավասարաչափ շարժման բանաձև. s=vt

Շարժման արագության բանաձև. v=s/t

5.Հավասարաչափ արագացող շարժման արագության և ճանապարհի բանաձևերը

Հավսարաչափ արագացող շարժման դեպքում, արագացումը հաստատուն է: Որպես հավասարաչափ արագացող շարժման արագացման միավոր ընդունվում է այն մարմնի արագացումը, երբ այդ շարժման արագությունը յուրաքանչյուր մեկ վարկյանում փոխվում է մեկ մետր վարկյանում: Այդ միավորը կոչվում է մեկ մետր վարկյան քառակուսի: Հավասարաչափ արագացող շարժման արագությունը հավասար կլինի V=a*t:

Գ.Մխիթարյան

Մաս I

Տարբերակ I

V(վէ) արագություն՝ V = S/T

S(էս) ճանապարհ՝ S = VxT

T(տէ) ժամանակ՝ T = S/V

I.S=250մ

V=5մ/վ

T=?

250:5=50

Պատասխան՝ 3

II.T=15մ/վ

V=4մ/վ

4×15=60

Պատասխան` 60

III.

v=60կմ/ժ

t= 1,5ժ

s=?

s=1.5×60=90կմ

Նյութի խտությոն: Մարմնի զանգվածի և ծավալի հաշվումը

Նյութի խտություն

Մարմինները պատրաստվում են տարբեր նյութերից: Նկարում պատկերված են՝ ա) նույն ծավալն ունեցող մարմիններ, որոնք ունեն տարբեր զանգվածներ և բ) տարբեր ծավալ ունեցող մարմիններ, որոնց զանգվածները հավասար են:

Այս դեպքերին կարող ենք ավելացնել ևս մեկը՝ միևնույն նյութից պատրաստված մարմիններից ավելի մեծ զանգված ունի այն մարմինը, որի ծավալը մեծ է:

Այս ամենը կարելի բացատրել, ծանոթանալով նյութի կարևոր բնութագրերից մեկի՝ խտության հետ:

Մարմնի զանգվածի և ծավալի հարաբերությունը կոչվում է նյութի խտություն:

Այսինքն,   խտություն=զանգվածծավալ

Կիրառենք ընդունված նշանակումները. m`զանգված, V` ծավալ, ρ` խտություն,

կստանանք.  ρ=mV

Ուշադրություն

Այստեղից երևում է, որ նյութի խտությունը  թվապես հավասար է միավոր ծավալով նյութի զանգվածին:

Խտության միավոր 

Միավորների ՄՀ-ում զանգվածի միավորը 1 կգ-ն է, իսկ ծավալինը` 1 մ3-ը, ուստի նյութի խտության միավորը կլինի 1 կգմ3:

Գործնականում խտությունը հաճախ արտահայտում են նաև 1 գսմ3-ով: Հաշվի առնելով, որ 1 գ = 0,001 կգ, 1սմ3 = 0,000001մ3, կստանանք, որ 1կգմ3 = 0,001գսմ3:

Բնության մեջ գոյություն ունեցող գրեթե բոլոր նյութերի խտությունները որոշված են, և կազմված են համապատասխան աղյուսակներ:

Օրինակ

Օրինակ, աղյուսակում պղնձի խտության համար նշված է, որ նրա խտությունը  8 900 կգմ3 է, կամ 8,9 գսմ3 է: Դա նշանակում է, որ 1 մ3 պղնձի զանգվածը 8900 կգ է, կամ 1 սմ3 պղնձի զանգվածը 8,9 գ է:

Ջրի խտությունը  1000 կգմ3 նշանակում է, որ 1 մ3 ջրի զանգվածը 1000 կգ է:

Նյութի խտությունը կախված է ջերմաստիճանից, քանի որ ջերմաստիճանի փոփոխության հետ փոխվում է նյութը կազմող մասնիկների միջև եղած հեռավորությունը: Սովորաբար, երբ ջերմաստիճանը մեծանում է, նյութի խտությունը փոքրանում է:

Դա է պատճառը, որ խտությունների աղյուսակների վերնագրում նշվում է, թե որ ջերմաստիճանի դեպքում են կատարվել հաշվարկները:

Մեխանիկական շարժում: Շարժման հարաբերականություն: Հավասարաչափ շարժում: Արագություն: Նյութական կետ: Շարժման հետագիծ: Ճանապարհ:

Թեման. Մեխանիկական շարժում: Շարժման հարաբերականություն: Հավասարաչափ շարժում: Արագություն: Նյութական կետ: Շարժման հետագիծ: Ճանապարհ:

Լաբորաորիայում քննարկվող հարցեր.

Մեխանիկական շարժումը, մարմնի դիրքի փոփոխությունը, այլ մարմինների նկատմամբ՝ անվանում ենք մեխանիկական շարժում:

Ձյան գալը, գնդակի գլորվելը, անձրևի գալը և այլն…

Այն մարմինը, որի նկատմամբ դիտարկվում է, այլ մարմնի շարժումը անվանում են հաշվարկման մարմին:

Շարժումը և դադարը հարաբերական է, այն կախված է հաշվարկման մարմնի ընտրությունից:

Այն մարմինը, որի չափերը տվյալ պայմաններում կարելի է անտեսել անվանում են՝ նյութական կետ:

Եթե մարմնի չափերը բավականաչափ փոքր են այն ֆիզիկական մեծությունից, որը պիտի խնդրում հաշվարկվի մարմնի չափերը կարող ենք անտեսել:

Հետագիծ կոչվում է այն գիծը, որով տվյալ հաշվարկման համակարգում շարժվում է մարմինը:

7.Ինչն են անվանում մարմնի անցած ճանապարհ

8.Ինչով է տարբերվում հետագիծն անցած ճանապարհից:

9.որ շարժումն են անվանում ուղղագիծ հավասարաչափ

10.Որ մեծությունն է կոչվում հավասարաչափ շարժման արագություն ՝գրել բանաձևը

11.Ինչ միավորներով է չափվում արագությունը՝ՄՀ-ում

12.Ինչպես որոշել հավասարաչափ շարժվող մարմնի անցած ճանապարհը,եթե հայտնի է նրա արագությունը ու շարժման ժամանակը,գրել բանաձևը

13.Ինչպես որոշել հավասարաչափ շարժվող մարմնի անցած ճանապարհը,եթե հայտնի է նրա արագությունը ու շարժման ժամանակը,գրել բանաձևը

14.Ինչպես որոշել հավասարաչափ շարժման ժամանակը,եթե հայտնի են մարմնի արագությունն ու ճանապարհը,գրել բանաձևը:

Հին հույն գիտնական Արիստոտելը մ.թ.ա 4-րդ դարում ստեղծել է ֆիզիկա գիրքը:

Ֆիզիկա բառը առաջացել է հունարեն (ֆյուզիս) բառից, որը թարգմանությամբ նշանակում է բնություն:

Ֆիզիկայի հիմնական խնդիրը շրջակա աշխարհը և այնտեղ ունեցող երևույթները բացատրելն է:

Ֆիզիկան ուսումնասիրում է բնության մեջ տեղի ունեցով երևույթները:

Բնությունն այն է, ինչը շրջապատում է մարդուն: Մարդը նույնպես բնության մասնիկ է:

Բնության մեջ տեղի ունեցող փոփոխություններն անվանվում են բնության երևույթ: Անձրևի գալը, ծիածանը, կայծակը, ձյան գալը, անձրևի որոտը և ամպրոպը, աստղերի առկայծումը, քամու առաջացումը:

Ֆիզիկայի երևույթների տեսակներն են՝ մեխանիկական, լուսային, ջերմային, մագնիսական, էլեկտրական, ատոմային, միջուկային:

Ինքնաթիռի թռչելը, երկրի պտույտը, ժամացույցի սլաքների պտույտը, արդուկի տաքանալը, գոլորշու առաջացումը, գնդակի ցատկելը, լուսամփոփի լույսը: ֆիզիկական երևույթների օրինակներ:

Մեզ շրջապատող յուրաքանչյուր առարկա ընդունված է անվանել ֆիզիկական մարմին: Կամ պարզապես մարմին: Օրինակ՝ Համակարգիչ, աթոռ, գրատաղտակ, սեղան, աթոռ, դարակ, հեռախոս, գիրք, գրիչ, տետր, մատիտ, պայուսակ, դուռ, կոշիկ, հագուստ և այլն…

Այն ինչից կազմված է ֆիզիկական մարմինները կոչվում է նյութ: Օրինակ՝ փայտը, երկաթը, պլասմասը, սաթը, արծաթ, ոսկի, մետաղ, ալյումինիյ, բրոնզ, կավը և այլն…

Այն ամենը ինչ գոյություն ունի տիեզերքում՝ երկնային մարմիններ, բույսեր, կենդանիներ և այլն, անվանում են մատերիա:

Բնությունը և ֆիզիկան լրացուցիչ առաջ.

1.Որն է ֆիզիկական մեծություն

1.վայրկյանը  2.ատոմը

3.թռիչքը  4.սնդիկը

2.Որն է ջերմային երևույթը

1.կապարի հալվելը 2.որոտը

3.գնդի գլորվելը 4.աղավնու թռիչքը

3.Որն է  մեխանիկական երևույթը

1.ջրի եռալը  2.որոտը

3.կայծակը   4.ճոճանակի տատանվելը

4.Որն է  ձայնային երևույթը

1.լամպի թելիկի շկացումը   2.մարմնի անկումը

3.տերևների սոսափյունը    4.մոլորակի շարժումը

5.Որն է էլեկտրական երևույթը

1.արձագանքը   2.էլեկտրոսալիկի տաքանալը

3.նետի թռիչքը  4.մարմնի լողալը

6.Որն է լուսային երևույթը

1.ամպերի շարժվելը          2.որոտը

3.աստղերի առկայծումը    4.արտույտի երգելը

Մեխանիկական շարժում

Թեման. Մեխանիկական շարժում: Շարժման հարաբերականություն: Հավասարաչափ շարժում: Արագություն: Նյութական կետ: Շարժման հետագիծ: Ճանապարհ:

Լաբորաորիայում քննարկվող հարցեր.

Մեխանիկական շարժումը, մարմնի դիրքի փոփոխությունը, այլ մարմինների նկատմամբ՝ անվանում ենք մեխանիկական շարժում:

Ձյան գալը, գնդակի գլորվելը, անձրևի գալը և այլն…

Այն մարմինը, որի նկատմամբ դիտարկվում է, այլ մարմնի շարժումը անվանում են հաշվարկման մարմին:

Շարժումը և դադարը հարաբերական է, այն կախված է հաշվարկման մարմնի ընտրությունից:

Այն մարմինը, որի չափերը տվյալ պայմաններում կարելի է անտեսել անվանում են՝ նյութական կետ:

Եթե մարմնի չափերը բավականաչափ փոքր են այն ֆիզիկական մեծությունից, որը պիտի խնդրում հաշվարկվի մարմնի չափերը կարող ենք անտեսել:

Հետագիծ կոչվում է այն գիծը, որով տվյալ հաշվարկման համակարգում շարժվում է մարմինը:

7.Ինչն են անվանում մարմնի անցած ճանապարհ

8.Ինչով է տարբերվում հետագիծն անցած ճանապարհից:

9.որ շարժումն են անվանում ուղղագիծ հավասարաչափ

10.Որ մեծությունն է կոչվում հավասարաչափ շարժման արագություն ՝գրել բանաձևը

11.Ինչ միավորներով է չափվում արագությունը՝ՄՀ-ում

12.Ինչպես որոշել հավասարաչափ շարժվող մարմնի անցած ճանապարհը,եթե հայտնի է նրա արագությունը ու շարժման ժամանակը,գրել բանաձևը

13.Ինչպես որոշել հավասարաչափ շարժվող մարմնի անցած ճանապարհը,եթե հայտնի է նրա արագությունը ու շարժման ժամանակը,գրել բանաձևը

14.Ինչպես որոշել հավասարաչափ շարժման ժամանակը,եթե հայտնի են մարմնի արագությունն ու ճանապարհը,գրել բանաձևը: